Klasyfikacja win europejskich - krótki przewodnik
Wino, zwłaszcza francuskie, często jest u nas postrzegane jako przysmak tylko dla koneserów, którego nie można napić się nie mając odpowiedniej wiedzy i doświadczenia. Otacza je mnóstwo różnych klasyfikacji, oznaczeń i nazw, od których niejednemu może zakręcić się w głowie. W naszym artykule przedstawiamy prosty przewodnik po klasyfikacji win z Francji, Włoch a Hiszpanii.
Winiarstwo to szlachetna dyscyplina, w której szczególnym poszanowaniem cieszą się precyzyjne techniki produkcji, dogłębna wiedza i rzetelność. Wszelkie odstępstwa i błędy od razu można wyczuć w winie, a jeżeli ktoś chce naprawdę robić dobre wino, musi włożyć w jego produkcję całe serce i stworzyć własny styl.
Trudno zatem dziwić się, że włożywszy w produkcję tyle wysiłku, producenci szukają sposobu na potwierdzenie i ochronę swojego dzieła nadając mu precyzyjne oznaczenie, dzięki któremu konsumenci na pierwszy rzut oka rozpoznają jego jakość. W Czechach obowiązują ogólne normy podziału winą według zawartości cukru resztkowego w moszczu (wytłoczonym soku z winogron). Podobnie sytuacja wygląda w Niemczech i Austrii.
W Czechach wystarczy powiedzieć, że dane wino to wino stołowe, jakościowe (gatunkowe) lub z wyróżnikiem, we Francji, Włoszech i Hiszpanii ze względów historycznych klasyfikacja jest nieco bardziej skomplikowana. W krajach tych powstał szereg praw i zarządzeń, które porządkują świat wina nie tylko w oczach winiarzy, ale również konsumentów.
Unia Europejska i normy dla wina
Ponieważ Europa to obszar, na którym wino ma dosłownie swoje korzenie, praktycznie każdy europejski kraj ma własną historię związaną z tym trunkiem, a co się z tym wiąże – również własne regulacje w tym zakresie. Przed nadejściem Unii Europejskiej każdy system prawny funkcjonował oddzielnie, co oznaczało, że każdy mógł robić takie wino, jakie mu się podoba.
Właśnie dzięki tej swobodzie w romańskiej części Europy możemy spotkać się z ciekawym zjawiskiem. Powstała tu złożona sieć reguł, które są tak zawiłe i uciążliwe, że często wiążą ręce producentom, paradoksalnie szkodząc rynkowi wina. W tych krajach znacznie trudniej jest w ogóle wyprodukować wino, a jeszcze trudniej – zaistnieć na rynku.
Dlatego Unia Europejska przygotowała własne ogólne przepisy, upraszczające cały system klasyfikacji, przez co klientom i winiarzom łatwiej zorientować się w całej problematyce. Stopniowo stare zwyczaje zmieniają się w nowy, bardziej czytelny system. Chociaż poszczególne kraje zachowały oczywiście swoje specyficzne oznaczenia, które wyróżniają je na światowym rynku.
Klasyfikacja wina francuskiego
Zacznijmy od systemu najbardziej rozbudowanego i najbardziej zagmatwanego. Francuzi słyną z patriotyzmu i dumy. Być może dlatego często ignorują niektóre rozporządzenia unijne i stosują równolegle do nowej klasyfikacji europejskiej również tę starą. Podobnie jak we francuskiej gastronomii również w świecie francuskiego wina obowiązuje mnóstwo zasad i kruczków, które na pierwszy rzut oka mogą odstraszyć niejednego „obcego”. Nic dziwnego. To klasyfikacja, która zaczęła powstawać już w czasach Napoleona i przeszła szereg zmian.
Obecnie na francuskim rynku można wskazać cztery główne grupy klasyfikacyjne, będące połączeniem starych i nowych zasad. Ów założony przez walecznych Galów kraj z kogutem w herbie dba przede wszystkim o to, by nikt nie miał wątpliwości, z którego regionu pochodzi dana butelka. Oznacza to, że Francuzi w sposób wręcz fanatyczny chronią tak zwane apelacje, czyli obszary winiarskie z konkretną reputacją, z których pochodzą wina o konkretnych właściwościach.
| Wino stołowe | Wino lokalne | Wino gatunkowe (jakościowe) | Wino najwyższej jakości |
| Vin de Table (zmienione na Vin de France) | Vin de Pays (zmienione na IGP) | VDQS – powinno zaniknąć | AC/AOC (zmienione na AOP) |
- VdF (Vin de France)
Zwykłe wina stołowe, u których zazwyczaj nie podaje się oficjalnie szczepu ani pochodzenia. Na butelkach widnieje jedynie informacja, że chodzi o produkt z Francji. Na etykiecie wymagane jest wskazanie zawartości alkoholu.
Takich win powstaje we Francji najwięcej, stanowią blisko połowę całkowitej produkcji. Chodzi o podstawowe wina przeznaczone do bieżącej konsumpcji. Bardzo często są to wina na eksport.
2. IGP (Indication Géographique Protegée)
Jest to kategoria, która częściowo pokrywa się z najwyższą klasą wina, AOP, czyli chronioną nazwą pochodzenia geograficznego. Jednak nie jest to ta sama kategoria. Wcześniej sprzedawane pod nazwą Vins de Pays – wina regionalne.
Podstawą do oznaczenia wina w ten sposób jest znany, konkretny region, w którym wino produkowane jest z jednej lub kilku odmian winorośli. Wina sklasyfikowane jako IGP nie podlegają takim samym restrykcyjnym zasadom jak wyższa klasa AOP, przez co winiarze mają większą swobodę w kupażowaniu i wprowadzaniu nowości.
Nadal można stosować stare oznaczenie VdP, jednak tylko nieoficjalnie. Jest to symbol, który wielu z nas dobrze zna i pamięta, jednak obecnie stopniowo zanika. Winiarze, którzy nadal go używają, muszą w przyszłości przygotować się na nowy proces certyfikacji.
3. VDQS (Vin Délimité de Qualité Supérieure)
Pomiędzy średnią i najwyższą kategorią win francuskich mamy klasę VDQS. W wolnym tłumaczeniu chodzi o wino najwyższej jakości, dla którego konkretnie określono parametry jakościowe.
Wina ze względu na swoją jakość często zostają przekwalifikowane do grupy AOP, ponieważ dzięki kontrolowanej produkcji spełniają najwyższe standardy jakości.
Główna różnica między tymi grupami polega na tym, że z jednego hektara można wyprodukować więcej VDQS niż AOP. Aby przejść do wyższej klasy, wino musi zaliczyć degustację przeprowadzaną przez specjalistów kontrolujących jakość win AOP. Jeżeli wino przejdzie pomyślnie proces certyfikacji, winnica dostaje nowy znak towarowy i może zachować oznaczenie AOP.
4. AOP (Appellation d’ Origine Protegée)
Kategoria królewska wina z kraju delikatesów i ślimaków. W tłumaczeniu nazwa oznacza „chronioną nazwę pochodzenia”. Korzystać z niej mogą jedynie wina najwyższej jakości. Surowe reguły dotyczą m.in. pochodzenia, zbiorów z hektara, szczepów, metody upraw winorośli, techniki obróbki itd.
Jeżeli winiarze nie poddadzą się procesowi certyfikacji, by przejść z AOC na AOP, ich wino zostaje z tej klasy usunięte. Jeżeli proces certyfikacji zakończy się pomyślnie, oprócz nowego oznaczenia mogą używać również starej klasyfikacji AOC.
Grand Cru to wcale nie luksusowy hotel
Na koniec zostawiliśmy sobie to najbardziej zawiłe i skomplikowane. Cru to urzędowa nazwa winnicy, która od dawna dobrze się spisuje. Wino, w którego nazwie znaleźć można słowo Cru, pochodzi z dokładnie określonej winnicy cieszącej się doskonałą reputacją.
Cały system jest strasznie skomplikowany i nie obowiązuje we wszystkich regionach winiarskich, dlatego należałoby mu poświęcić oddzielny artykuł. Warto jednak tylko wspomnieć, że istnieje 5 głównych kategorii Cru. Są bardzo ekskluzywne, dlatego nie można uporządkować ich od najlepszej do słabszej.
1. Cru Classé – Premiers Crus
2. Cru Classé – Seconds Crus
3. Cru Classé – Troisiemes Crus
4. Cru Classé – Quatriemes Crus
5. Cru Classé – Cinquiemes Crus
Klasyfikacja wina włoskiego
Rzymianie słynęli z systematyczności i niemalże matematycznej precyzji. Ich dziedzictwo kulturowe zostało Włochom we krwi. W odróżnieniu od Francuzów podeszli więc do klasyfikacji wina w sposób prostszy i bez zbędnych zawiłości. Cały proces oficjalnej, usystematyzowanej klasyfikacji rozpoczął się dopiero w 1963 roku, dlatego nie jest obciążony przez historyczne niuanse.
We Włoszech nie znajdziemy żadnego zagmatwanego systemu klasyfikacji. Obowiązują tu stosunkowo proste oznaczenia. Ale praca tutejszych winiarzy, którzy nie muszą przejmować się skomplikowanymi systemami i zasadami, nie jest z tego powodu wcale gorsza. Jakość win według włoskiej i francuskiej klasyfikacji jest porównywalna.
Wracając do naszej paraleli gastronomicznej: we Włoszech wszystko jest prostsze i lżejsze, z doskonałymi połączeniami smaków. To właśnie w prostocie tkwi włoska siła.
| Wino stołowe | Wino lokalne | Wino gatunkowe (jakościowe) | Wino najwyższej jakości |
| Vino da Tavola | IGT | DOC | DOCG |
1. VDT (Vino da Tavola)
W zasadzie ekwiwalent wina stołowego. Najprostsze z oferowanych we Włoszech win. Przeznaczone do bieżącej konsumpcji, dlatego rzadko trafiają na eksport.
Nie są objęte przez skomplikowaną biurokrację, dlatego na etykiecie można znaleźć raczej skąpe informacje na temat mieszczącego się w butelce trunku. Jest tam zawartość alkoholu i rodzaj.
2. IGT (Indicazione Geografica Tipica)
We wstępie do włoskiej klasyfikacji wspomnieliśmy o prostocie. W przypadku IGT możemy podpisać się pod tym obiema rękoma. To najmłodsza grupa we włoskiej klasyfikacji, powstała w 1992 roku. Obejmuje wino z konkretnego, specyficznego regionu.
Wina te mają znacznie lepszą jakość niż wina stołowe i w przeciwieństwie do nich często trafiają na eksport. Jednak nawet w tej kategorii nie obowiązują zbyt skomplikowane zasady. Produkt końcowy musi zawierać 85% szczepu z określonego obszaru. Choć może trudno w to uwierzyć, można w tej kategorii znaleźć naprawdę doskonałe, kosztowne wina.
3. DOC (Denominazione di Origine Controllata)
Ci, którzy już wiedzą co nieco o winie albo szukają czegoś bardziej wyjątkowego, powinni szukać na butelce skrótu DOC. Oznacza wino z kontrolowanym oznaczeniem pochodzenia. Z pewnością niejeden z naszych czytelników zauważył, że jest to podobne oznaczenie do francuskiego AOP, jednak nie są to wina z tej absolutnie najwyższej półki.
Wino oznaczone DOC to jeden z najlepszych trunków w danym regionie. Obowiązują tu już bardzie rygorystyczne kontrole. Są to wina z gwarancją szczepu, wydajności z hektara i innych charakterystycznych cech wina. W całych Włoszech można znaleźć około 550 win DOC.
4. DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita)
Swoje winiarskie perły oprócz Francji ma również przypominający kształtem but Półwysep Apeniński. Wino najwyższej jakości jest oznaczane skrótem DOCG. Jako paralelę do tej kategorii można wskazać najlepszą francuską klasę AOP, w której jednak obowiązują nieco inne zasady. Niemniej jednak obie te kategorie cieszą się ogólnoświatową renomą.
Z królewską jakością oczywiście wiążą się bardzo surowe zasady. Tak jak w przypadku kategorii DOC, na winie DOCG umieszczana jest wydawana przez państwo banderola.
Kontroluje się nie tylko minimalną zawartość alkoholu, wydajność winnicy z hektara, szczepy itd., ale także przeprowadza się kontrolną degustację, w której wino musi spełnić wyśrubowane kryteria klasyfikacji DOCG. To gwarancja, że do naszych kieliszków trafia tylko to, co najlepsze.
A że chodzi o produkt naprawdę ekskluzywny, winiarz może wystąpić o oznaczenie DOCG dopiero po 5 latach stosowania oznaczenia DOC. Jednak nawet to nie daje pewności uzyskania DOCG.
Pierwszym słynnym winem, które w ogóle mogło poszczycić się tą kategorią było Barolo. Wina z tym oznaczeniem są rzadkie niczym szafran. W porównaniu z kategorią DOC tutaj znajdziemy zaledwie 72 wina, jednak ich jakość sprawia, że każdy kieliszek przybliża nas coraz bardziej do winnej nirwany.
Klasyfikacja win hiszpańskich
Przygotuj tapasy, pokrój jamón i zacznij sjestę. Niczym się nie przejmuj. W Hiszpanii system oznaczeń i kategorii wina daleko ma do francuskich zawiłości.
Hiszpanie uwielbiają fiestę. Są to uroczystości, podczas których wino leje się strumieniami. Kto miałby czas zawracać sobie podczas zabawy głowę tym, co właśnie trafiło do jego kieliszka? W Hiszpanii wino produkuje się właściwie od zawsze na dużą skalę, ale jego klasyfikację opracowano dopiero niedawno.
Na początku w produkcji rzeczywiście chodziło o ilość, a jakością nikt się nie zadręczał. Jednak w ostatnich dekadach nastąpiły znaczące zmiany na lepsze. Teraz do wyboru mamy wina w czterech kategoriach. Największą furorę w świecie wina robią obecnie wina z regionu Rioja, które cieszą się coraz większą popularnością.
Pewne podobieństwo do systemu francuskiego może być nieco podejrzane. Wynika to z tego, że hiszpańskie winnice zakładali zdolni Francuzi.
| Wino stołowe | Wino lokalne | Wino gatunkowe (jakościowe) | Wino najwyższej jakości |
| Vino de Mesa | Vino de la Tierra | DO | DOCa |
1. VdM (Vino de Mesa)
I znów na początek coś prostego. Vinos de mesa to nic innego jak wino stołowe. Żadnych zawiłości. Na butelce Vino de Mesa znajdziemy tylko jedną informację: wino czerwone (vino tinto) albo wino białe (vino blanco).
Próżno szukać na etykiecie informacji o użytych szczepach. Jednak nie ma się czego obawiać. Nawet w tej kategorii można znaleźć bardzo przyzwoite wina.
2. VdMde (Vino de Mesa de)
Choć na pozór nazwy są bardzo podobne, wino to różni się od Vino de Mesa. Wina z tej kategorii należące do win stołowych mają o nieco lepszą jakość. Od VdM różnią się tym, że na butelkach podaje się dodatkowo szczep.
3. VdlT (Vino de la Tierra)
Vino de la Tierra. Dosłownie wino ziemi. Ten rodzaj wina to całkiem ciekawa pamiątka, którą można przywieźć sobie z wycieczki do Hiszpanii.
Są to trunki charakterystyczne, nietypowe, specyficzne, niepospolite. Mają charakterystyczny lokalny sznyt, który zawdzięczają danemu regionowi, np. Navarra będzie miało inny bukiet niż podmywane przez morskie fale Jerez.
4. DO (Denominacio de Origen)
Należące do tej kategorii Wina hiszpańskie mają dokładnie określone pochodzenie. Nie chodzi tutaj o wino regionalne, ale podobnie jak we Francji o wino z precyzyjnie określonego obszaru.
Biorąc butelkę DO do ręki oprócz pochodzenia, zawartości alkoholu i rodzaju wina dowiemy się również, o jaki szczep wina chodzi.
Wino z tym oznaczeniem to gwarancja jakości porównywalna z francuską kategorią AOP (AOC) lub włoskim DOC. Co ciekawe, podobne są tutaj również zasady kontroli.
5. DOCa (Denominacio de Origen Calificada)
Najwyższa klasa wina, która symbolizuje najwyższą dostępną jakość zagwarantowaną przez państwo. To najlepsze, co ma do zaoferowania kraj corridy, flamenco i pomarańczy. W tej kategorii zasłynęły w szczególności wspomniane wina z regionu Rioja. Jak nietrudno się domyślić chodzi o wina w klasie porównywalnej z włoskim DOCG.
Wyselekcjonowane wina. W twoim e-mailu.
1x na miesiąc możesz się spodziewać rekomendacji, ciekawostek i korzystnych ofert dla twojej piwniczki.
Wysyłając e-mail, akceptujesz Warunki ochrony danych osobowych.
